نقش سینمای ایران در تغییر شاخص‌های توسعة اجتماعی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار گروه جامعه شناسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه خوارزمی (نویسنده مسئول)، تهران، ایران

چکیده

رسانه‌ها، و به‌طور مشخص سینما، از عاملیت‌های توسعه‌گرای هر کشور به حساب می‌آیند که با توجه به محتوای‌شان، نقش بالقوه‌ای در بهبود یا فرسایش شاخص‌های توسعة اجتماعی آن کشور دارند. بنا به این ضرورت، مطالعة حاضر با روش‌شناسی کمّی، روش پیمایش و تکنیک پرسشنامه، و در چارچوب دو نظریة الگوسازی و انتظارات اجتماعی، جایگاه سینمای ایران و کم‌وکیف تأثیرگذاری آن بر شاخص‌های مورد نظر (از حیث تأثیر مثبت یا منفی) را، بین 1216 نفر از تماشاگران فیلم‌های سینماهای شهر تهران، مورد آزمون تجربی قرار داده است. یافته‌ها نشان داد که فیلم‌های سینمای ایران، تأثیر چندان مثبتی روی زندگی تماشاگران نداشته، در عین حال، در تغییر شاخص‌های توسعة اجتماعی، نقش داشته است.
سینمای ایران نقش مثبتی در بهبود شاخص‌های آگاهی، ارتباطات اجتماعی، مسؤلیت‌پذیری، ارزش‌های جمع‌گرایانه (عام‌گرایی، تعهد عام و غیرخواهی)، خانواده‌گرایی، نگرش به ازدواج، مساوات‌طلبی و نگرش به برابری جنسیتی داشته و در مقابل، نقش آن در زمینة شاخص‌های اعتماد عمومی، اعتماد نهادی، انسجام اجتماعی،مشارکت اجتماعی و درگیری مدنی، شهروندسازی، هویت‌یابی ملی، هویت‌یابی اجتماعی، جامعه‌پذیری، قانون‌گرایی، تصمیم‌ها و انتخاب‌ها، نشاط اجتماعی، امید، احساس امنیت اجتماعی، نگرش به فرزندآوری و نگرش به وفاداری زناشویی منفی بوده است. یافته‌ها دلالت بر این دارند که در چارچوب دو نظریة الگوسازی و انتظارت اجتماعی، سینمای ایران عاملیت نسبی در بهبود شاخص‌های توسعة اجتماعی در کشور نداشته است.
 
 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The role of Iranian cinema in changing social development indicators

نویسنده [English]

  • Karam Habibpour Gatabi
Associate Professor, Department of Sociology, Faculty of Literature and Humanities, Khwarazmi University (corresponding author), Tehran, Iran.
چکیده [English]

The media, and cinema in particular, are among the institutions that contributes to development any country, which, according to their content, have a potential role in improving or eroding the social development indicators. Based on such potential and requirement for development, the present study with quantitative methodology, survey method and questionnaire technique, and in the framework of two theories of modeling and social expectations, the position of Iranian cinema and its impact on the desired indicators (in terms of positive or negative effect), has carried out an experimental test among 1216 moviegoers in Tehran. The findings showed that Iranian films did not have a positive effect on the lives of the audience, but at the same time, they played a role in changing social development indicators.
Iranian cinema has played a positive role in improving the indicators of awareness, social communication, responsibility, collectivist values (populism, public commitment and altruism), familyism, attitude to marriage, egalitarianism and gender equality, and at the same time cinema has played a negative role in areas such as public trust indicators, institutional trust, social cohesion, social participation and civic involvement, citizenship, national identification, social identification, social acceptance, law abiding, decisions and choices, social vitality, hope, sense of social security, attitude towards childbearing and marital fidelity. The findings indicate that within the framework of the two theories of pattern making and social expectation, Iranian cinema has not had a relative role in improving social development indicators in the country.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Social Development
  • Media
  • Cinema
  • Social Capital
  • Hope and Social Vitality
  • citizenship

مراجع

آقایوسفی، علیرضا و دیگران. 1386. روان‌شناسی عمومی. تهران: انتشارات دانشگاه پیام نور.
بهزادی، حسن و حسن محمودی. 1397. " بررسی نقش یادگیری مشاهده‌ای بر وضعیت مطالعه دانش‌آموزان پسر دوره متوسطه براساس نظریه شناختی اجتماعی بندورا". فصلنامة کتابداری و اطلاع‌رسانی. 21 (1): 25-54.
پارسا، محمد. 1383. زمینه نوین روان‌شناسی. چاپ بیستم، تهران: انتشارات بعثت.
جنکینز، ریچارد. 1381. هویت اجتماعی. ترجمة تورج یاراحمدی، تهران: نشر شیرازه.
چلبی، مسعود. 1375. جامعه‌شناسی نظم. تهران: نشر نی.
حاجی‌نژاد، علی؛ ابوذر پایدار و آیدا الاالدین. 1395. " تبیین جایگاه برنامه‌های تلویزیونی در ارتقای سطح توسعة فرهنگی زنان روستایی (دهستان کیار غربی، شهرستان کیار)." فصلنامه برنامه‌ریزی فضایی. 6 (1): 39-58.
حسینی، سیده‌صدیقه. 1391. نقش رسانه در ارتقای تولید ملی و توسعه‌یافتگی. تهران: مرکز پژوهش‌های اسلامی صداوسیما.
دادگران، سیدمحمد؛ مهسا زندی و مریم امیری. 1394. " بررسی تأثیر نقش فرهنگی سینمای ایران بر پایبندی ارزش‌های اخلاقی جوانان (مطالعه موردی: تهران منطقه 5). فصلنامه مطالعات رسانه. 100 (30): 7 ـ 20.
دفلور، ملوین و ارورت امی دنیس. 1392. شناخت ارتباطات جمعی. ترجمة سیروس مرادی. تهران: دانشگاه صداوسیما.
ربانی، علی؛ رسول ربانی و محمدرضا حسنی. 1388. "رسانه‌های جمعی و هویت ملی مطالعه موردی دانشجویان دانشگاه اصفهان". فصلنامة پژوهش‌های ارتباطی. 16 (58): 65 ـ 93.
ریاحی ، محمداسماعیل؛ اکبر علیوردی‌نیا و مرضیه حق‌گویی اصفهانی. 1389. " زنان و سریال‌های تلویزیونی: سنجش انگیزه‌های تماشا و میزان رضامندی." فصلنامه زن در توسعه و سیاست. 8 (1): 53 ـ 77.
زارع غیاث‌آبادی، فاطمه و محمد گنجی. 1394. " رابطه استفاده از رسانه‌های جمعی و میزان سرمایه اجتماعی در شهر کاشان." فصلنامة جامعه‌شناسی کاربردی. 26 (4): 109 ـ 128.
ساروخانی، باقر. 1381. جامعه‌شناسی ارتباطات. تهران: انتشارات اطلاعات.
تارنمای روان‌ راهنما. 19 آذر، 1396. " بندورا: نظریة شناختی ـ اجتماعی و یادگیری مشاهده‌ای". دسترسی در تاریخ 14 تیر 1398، از: http://ravanrahnama.ir/albert-bandura/.
شکربیگی، عالیه؛ مریم آقایی‌نور؛ عباس قبادی و قادر عبدالعلی‌پور. 1390. " بررسی تأثیر رسانه‌های جمعی بر احساس امنیت اجتماعی (مطالعه موردی، افراد 38-18 سال استان چهار محال و بختیاری". فصلنامة پژوهش‌های دانش انتظامی. 13 (4): 31 ـ 62.
شورای اجتماعی کشور. 1394. سنجش سرمایه اجتماعی کشور. تهران: دفتر طرح‌های ملی وزارت فرهنگ، هنر و ارشاد اسلامی و مرکز رصد ملی وزارت کشور.
عبدالهی، محمد و میرطاهر موسوی. 1386. " سرمایة اجتماعی در ایران: وضعیت موجود، دورنمای آینده و امکان‌شناسی گذار." فصلنامة رفاه اجتماعی. 6 (25): 233 ـ 195.
کاظم‌زاده، موسی و کمال کوهی. 1389. " نقش وسایل نوین ارتباط جمعی در توسعه فرهنگی، موانع و راهکارها." فصلنامة مطالعات فرهنگ و ارتباطات. 11 (12): 183 ـ 212.
گلشنی، علیرضا؛ علی جدیدی و صالح اسکندری. 1391. " نقش رسانه در توسعه سیاسی و اجتماعی با تأکید بر جامعه معناگرای ایران". فصلنامة پژوهش‌های سیاسی. 2 (1): 5 ـ 28.
محمودی‌رجا، سیدزکریا؛ علی‌حسن توفیقیان‌فر، ایمان اکبری و سیدمحمود محمودی. 1396. " بررسی رابطة مصرف رسانه‌های ارتباطی و سرمایة اجتماعی معلمان (مطالعة موردی: معلمان دورة دبیرستان سی‌سخت)." فصلنامة رسانه. 29 (1): 57 ـ 77.
معاونت توسعه فناوری و مطالعات سینمایی. 1397. گزارش فروش سینمای ایران (آذر 1397).
موسایی، میثم. 1388. آسیب‌شناسی، امکان سنجی و تدوین اصول طراحی و الگوها مشارکت شهروندان در امور شهری. تهران: مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی شهر تهران.
میرفخرایی، تژا. 27 آذر، 1389. " رسانه‌ها و توقعات اجتماعی". دسترسی در تاریخ 3 بهمن 1397، از: http://www.hamshahritraining.ir/news-3326.aspx
میرمحمدی، داوود. 1392. " مؤلفه‌ها و راهکارهای رسانه‌ای تقویت هویت ملی". فصلنامة مطالعات جوان و رسانه، ویژه جوان، رسانه و هویت ملی. 3 (12): 11 ـ 53.
هرسیج، حسین؛ رضا محموداوغلی، محمودرضا رهبرقاضی و امید عیسی‌نژاد. 1391. " بررسی تأثیرات مصرف رسانه‌ای بر هویت اجتماعی دانشجویان دانشگاه اصفهان." فصلنامة جامعه‌شناسی کاربردی. 23 (3): 75 ـ 92.
هرسیج، حسین؛ رضا محموداوغلی؛ محمودرضا رهبرقاضی و هادی عباس‌زاده باقی. 1391. " بررسی رابطه مصرف رسانه‌ای با مشارکت سیاسی دانشجویان دانشگاه اصفهان." فصلنامة پژوهش‌های ارتباطی. 19 (2): 35 ـ 59.
 
DeFleur, Melvin L. & Dennis, Everette E. 2002. Understanding Mass Communication: A Liberal Arts Perspective. New York: Houghton Mifflin Company.
Mass Romer, Daniel, Jamieson, Kathleen Hall & Pasek, Josh 2009. “Building Social Capital in Young People: The Role of Mass Media and Life Outlook”. Journal of Political Communication, 26 (1): 65-83, Retrived from:
https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/10584600802622878. 
Putnam, R. D. 1995. “Tuning In, Tuning Out: The Strange Disappearance of Social Capital in America”. PS: Political Science and Politics, 28(4): 664-683.
Wallack, Lawrence 2000. “The Role of Mass Media in Creating Social Capital: A New Direction for Public Health. National Academy of Sciences”, Retrived from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK222831/.
 

فایل ها

اشتراک گذاری

ارجاع به این مقاله

آمار