سنجش بینایی در تلگرام تحلیل سواد رسانه های اجتماعی کاربران ایرانی، با تمرکز بر پیامرسان تلگرام و عوامل مؤثر بر آن نوشتة حسین کرمانی*

در این مقاله نخست مفهوم “سواد رسانه‌های اجتماعی” تعریف شده و با توجه به فراگیری تلگرام در ایران، سواد رسانه‌های اجتماعی در این برنامة پیام‌رسان سنجیده و عوامل مؤثر بر آن مشخص شده است. در بخش نظری، با مرور مفاهیم و نظریه‌های موجود دربارة سواد رسانه‌ای، چارچوب نظری سواد رسانه‌های اجتماعی پیشنهاد شده است که از سه سطح دسترسی و آگاهی، درک و دانش انتقادی و ساخت و درگیرشدگی تشکیل می‌شود. برای گردآوری داده‌ها، به منظور سنجش این سطوح از روش پیمایش آنلاین استفاده شد. همچنین، با استفاده از روش نمونه‌گیری در دسترس و هدفمند، پرسشنامه در کانال‌ها و گروه‌های تلگرامی ‌به مدت یک هفته ارسال شد. در این مدت 574 پاسخنامه دریافت شد؛ که 564 عدد از آنها قابل قبول بود. با تحلیل داده‌های به دست آمده، میزان سواد رسانه‌های اجتماعی در هر سطح مشخص شد. نتایج تحقیق نشان می‌دهد، بر خلاف آنچه تصور می شود، سواد رسانه‌های اجتماعی در بین کاربران ایرانی خیلی پایین نیست. همچنین کاربران بیشتر در کانال/گروه‌های علمی ‌و شغلی عضو هستند و بیشتر در همین گروه‌ها ‌فعالیت دارند. پس از این گروه‌ها، گروه‌های خانوادگی، دوستی و خبری قرار دارد. علاوه بر این، یافته‌های تحقیق نشان داد که سواد رسانه‌های اجتماعی تحت تأثیر متغیرهای درآمد، جنسیت، شغل و رشتة تحصیلی قرار دارد. این مقاله مفهوم جدیدی برای سنجش سواد رسانه‌ای در رسانه‌های اجتماعی به دست داده است، همچنین روش‌شناسی آن می‌تواند مبنایی برای مطالعات آتی فراهم کند؛ نوع تازه‌ای از روش پیمایش در آن استفاده شده است که در عین کمّی‌ بودن از تکنیک‌های سنّت کیفی بهره می‌برد.