تحلیل نشانه‌شناختی فیلم محمد رسول‌الله (ص)/نوشته : سیده راضیه یاسینی
نوع مقاله : مقاله پژوهشی
چکیده
بازنمایی چهرۀ اشخاص مقدس در آثار سینمایی از آغاز تاکنون، به انحای گوناگونی صورت گرفته‌است. با تأمل بر سیر تطور این موضوع می‌توان دریافت که هم راستا با تغییر نگرش‌‌ها و رویکردهای معنوی و عقلی تولیدکنندگان این آثار، جایگاه مقدسین نیز در منظر ایشان تغییر کرده و به‌تبع آن، بازنمایی چهره‌های مقدس در آثار سینمایی نیز دستخوش تغییر شده‌است. اکنون، با توجه به اقبال ملل مسلمان به تولید آثار سینمایی با مضامین دینی، نحوۀ بازنمایی پیامبران ادیان توحیدی در آثار سینمایی اهمیت خاصی یافته‌است؛ زیرا بر مبنای برخی ممنوعیت‌های مذهبی، باید از هر نوع چهره‌پردازی، در خصوص پیامبر اسلام و معصومین (ع)، پرهیز شود. از همین‌رو است که پرداختن به موضوع بازنمایی شخصیت‌های مقدس اسلامی در سینما که تصویرپردازی مؤلفۀ اصلی آن است، با چالش‌های مهم و پیچیده‌ای روبه‌رو شده‌است. تأملی بر آثار سینمایی تولیدشده در این‌باره و بررسی میزان تحقق تصویرپردازی متناسب با شأن معنوی بزرگان دینی، در عین پرهیز از نمایش مستقیم و کامل ایشان، می‌تواند از موانع موجود در این عرصه کاسته و مسیر را برای تولید آثار سینمایی مبتنی بر بازنمایی متناسب با شأن ملکوتی ایشان، هموار سازد. این مقاله با مروری بر پیشینۀ موضوع تصویرپردازی از سیمای پیامبر اسلام (ص) در سینما به تحلیل نشانه‌شناختی فیلم محمد رسول‌الله (ص)، به‌عنوان مهم‌ترین فیلم متمرکز بر زندگی ایشان پرداخته‌است. تحلیل نشانه‌شناختی صحنه‌های منتخب این فیلم، بر اساس ادبیات نشانه‌شناسی، متن هر صحنه را در دو محور همنشینی و جانشینی بررسی می‌کند تا از آن صحنه، رمزگشایی شود. بر این اساس، نشان داده می‌شود که چگونه کارگردان این فیلم، با استفاده از نمادها و رمزگان گوناگون، تمهیداتی را در نگارش فیلمنامه، نحوۀ تصویربرداری، استفادۀ نمادین از موسیقی و ... اندیشیده‌است تا در عین بازنمایی وجود مقدس پیامبر اسلام با رویکردی تنزیه‌گرایانه، از ارائه تصویری جسمانی از پیامبر اسلام (ص) پرهیز کند
)